مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده یا (مالیاتVAT) نوعی مالیات است که بر مبنای ارزش افزوده به محصولات و خدمات اعمال می‌گردد. این مالیات به عنوان یک سهم کوچک از ارزش افزوده به هر مرحله از زنجیره تولید و توزیع محصولات افزوده می‌شود.

مفهوم اصلی این مالیات این است که مالیات بر ارزش افزوده تنها بر اختلاف ارزش افزوده در هر مرحله از فرآیند تولید و توزیع اثر می‌گذارد و بر اساس اختلاف بین قیمت فروش محصولات و خدمات به مشتری و هزینه‌های ورودی در هر مرحله محاسبه می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمد دولتی محسوب می‌شود و به تعداد زیادی از صنایع و خدمات اعمال می‌گردد. این مالیات به صورت غیرمستقیم است و اغلب توسط کسب و کارها از مشتریان دریافت می‌شود و سپس به دولت منتقل میگردد.

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده که با نام اختصاری VAT نیز شناخته می شود، یکی از انواع مالیات های غیرمستقیم و منابع درآمد دولت های مختلف می‌باشد که از زمان شروع زنجیره تولید محصول یا کالا و تا زمان فروش آن تعیین می شود. مقدار مالیات بر ارزش افزوده‌ای که هر فرد پرداخت می کند، بستگی به هزینه هایی دارد که برای کالایی که تولید می کند، خرج می­شود. درحال حاضر از سیستم مالیات بر ارزش افزوده در بیش از 160 کشور جهان استفاده می شود. جالب است که بدانید در فرآیند تولید یک محصول یا کالا، به ازای هر مرحله از فرآیند تولید، میزان مالیات بر ارزش افزوده افزایش پیدا می­کند و پرداخت این مالیات در پایان پروسه­ی تولید برعهده ی مصرف کننده نهایی می باشد.

قانون مالیات بر ارزش افزوده

در این بخش از مقاله قصد داریم تا شما را با قانون حاکم بر مالیات بر ارزش افزوده آشنا کنیم. لایحه اجرای این قانون برای اولین بار در سال 1366 به مجلس شورای اسلامی برده شد و بعد از گذشت چندین سال که مورد آزمایش و بررسی قرار گرفت، سرانجام در سال 1387 این قانون در مجلس به تصویب رسید و دستور اجرا شدن آن صادر شد. قانون مالیات بر ارزش افزوده شامل چندین بخش مجزا است و به صورت کلی شامل 53 ماده می­باشد که در زیر عناوین آن ها را برای شما بیان خواهیم کرد.

1. طبق ماده 1 الی 11 به تعاریف، کلیات و قوانین ارزش افزوده پرداخته شده است.
2. از ماده 12 الی 13 به مبحث کالا ها و خدمات معاف از پرداخت مالیات و استرداد مالیات صادرات کالا و خدمات اشاره شده است.
3. در ماده های 14 الی 17 به چگونگی محاسبه نرخ مالیات پرداخته شده است.
4. طبق ماده 18 الی 23 به وظایف و تکالیف مودیان اشاره شده است.
5. ماده 24 الی 33 قانون مالیات بر ارزش افزوده، بیان کننده وظایف و اختیارات سازمان امور مالیاتی کشور مانند جذب نیروی انسانی لازم، پست های سازمانی و شرح وظایف،
6. الزام به ارائه دفاتر و اسناد و مدارک و … می باشد.
7. باقی مقررات و موارد قانونی مانند تکلیف به نگهداری اسناد و مدارک به مدت 10 سال پس از سال مالی مربوط، در ماده های 34 الی 37 بیان شده است.
8. عوارض کالاها، محصولات و خدمات مختلف و بررسی قوانین مالیات بر ارزش افزوده مواردی هستند که در ماده های 38 الی 40  به آن ها پرداخته شده است.
9. در ماده 41 موضوع حقوق ورودی گمرکی توضیح داده شده است.
10. بررسی عوارض خاص و سایر مالیات‌ها در ماده های 42 تا 53 انجام شده است.

لازم به ذکر است که مطالعه قانون و آیین نامه های مربوط به مالیات بر ارزش افزوده یک امر واجب و الزامی است و به فرد کمک می کند تا بهتر و بیشتر با مفهوم مالیات بر ارزش افزوده آشنا شود.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده (VAT) به عنوان یکی از سیستم‌های مالیاتی اصلی، انواع مختلفی دارد که هرکدام با ویژگی‌ها و ملاحظات خاص خود شناخته می‌شوند. سه نوع مهم مالیات بر ارزش افزوده شامل مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیات بر ارزش افزوده مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده درآمد هستند.

مالیات بر ارزش افزوده تولیدی

در این نوع مالیات بر ارزش افزوده، مالیات به میزان درصدی از ارزش افزوده کالاها و خدمات در هنگام فروش، برای هر دو دسته کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای اعمال می‌شود. این به این معناست که بنگاه‌های اقتصادی با خرید کالاها هیچ اعتبار مالیاتی کسب نمی‌کنند و مالیات به میزان ارزش افزوده فروخته شده و در هر مرحله از زنجیره تولیددریافت می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده مصرفی

این نوع مالیات بر ارزش افزوده بر اساس کالاها و خدمات مصرفی اعمال می‌شود. تمام مخارج سرمایه‌گذاری ناخالص مالیات در ارزش افزوده مصرفی معاف از مالیات می‌شوند. به عبارت دیگر، هزینه‌های مرتبط با تولید سرمایه‌ای در این سیستم مالیاتی مشمول مالیات نمی‌شوند.

مالیات بر ارزش افزوده درآمد

این نوع مالیات بر ارزش افزوده، به فروش تولید خالص کالاها تعلق می‌گیرد. پس از کسر هزینه استهلاک از سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به مالیات اخذ شده افزوده می‌شود. این نوع مالیات بر ارزش افزوده به اصطلاح به سرمایه‌گذاری خالص مرتبط با تولید ارتباط دارد و ارزش افزوده به صورت نهایی به عنوان درآمد مشمول مالیات می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟

در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده که از تاریخ۱۳ دی۱۴۰۰ به اجرا درآمده، مهم‌ترین تغییر، مربوط به نرخ مالیات بر ارزش افزوده است. در قانون جدید، عوارض و مالیات بر ارزش افزوده به صورت جداگانه بیان نشده و نرخ رسمی مالیات بر ارزش افزوده برای تمامی کالاها برابر با ۹ درصد است.

هرچند که نرخ رسمی مالیات بر ارزش افزوده برای بیشتر کالاها ۹ درصد است؛ اما باید توجه داشت که برخی کالاها، دارای نرخ‌های خاص مالیات بر ارزش افزوده هستند و ممکن است کمتر یا بیشتر از این نرخ باشد. به عنوان مثال، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای داروها و لوازم درمانی وارداتیمعمولا کمتر از ۹ درصد است، در مقابل برایبرخی دیگر از محصولات، نرخ بالاتری اعمال میگردد.

از تاریخ اجرای قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده تا پایان سال ۱۴۰۲، نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات برنج، گندم، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، قند، شکر و گوشت قرمز، با یک درصد تعیین شده است، به عبارت دیگر این کالاها با این نرخ مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند.

روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

در ایران، مالیات بر ارزش افزوده به روش صورت‌حسابی یا روش تفریقی غیرمستقیم محاسبه می‌شود. این روش به این معناست که هر شرکت یا بنگاه اقتصادی در هنگام خرید کالا، علاوه بر پرداخت بهای ماده اولیه، مالیات بر ارزش افزوده را نیز به فروشنده پرداخت می‌کند. در زمان فروش کالا، علاوه بر بهای کالای مشمول این مالیات، مالیات بر ارزش افزوده را از خریدار دریافت می‌کند و مابه‌التفاوت مالیات پرداخت و اخذشده را به‌عنوان مالیات ارزش‌افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌کند.

در صورتی که مبلغ مالیات پرداختی بیشتر از مقداری باشد که باید پرداخت شود، افراد می‌توانند مبلغ اضافی را به دوره مالیات بعدی ملحق کنند یا پول خود را از سازمان امور مالیاتی استرداد نمایند. فرمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به روش صورت‌حسابی در اینجا آمده است:

بهای کالا + (بهای کالا × نرخ مالیات ارزش افزوده) = بهای پرداختی نهایی توسط خریدار به فروشنده

فرمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

مالیات پرداختی = بهای پرداختی نهایی − (بهای پرداختی نهایی ÷ (نرخ مالیات ارزش افزوده + 1))

در این فرمول، نرخ مالیات ارزش افزوده به صورت عددی است که به معنای درصد مالیات است. افراد می‌توانند مبلغ مالیات ارزش افزوده پرداختی را با استفاده از این فرمول محاسبه کنند و در صورت لزوم، مبلغ اضافی را به دوره مالیاتی بعدی منتقل کنند یا درخواست استرداد انجام دهند.

کدام مشاغل موظف به پرداخت مالیات ارزش‌افزوده هستند؟

مالیات ارزش افزوده به عنوان یک مالیات مستقیم بر ارزش افزوده، به کالاها و خدمات مختلف اعمال می‌شود. در ادامه لیست مشاغلی که باید این مالیات را پرداخت کنند ذکر می‌شود:

• واردکنندگان
• صادرکنندگان
• کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی و صنعتی
• بهره‌برداران از معادن
• ارائه‌دهندگان خدمات حسابداری، حسابرسی، دفترداری و خدمات مالی
• حسابداران رسمی و مؤسسات حسابرسی
• ارائه‌دهندگان خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
• ارائه‌دهندگان خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای
• هتل‌ها، متل‌ها و مهمان‌پذیرها
• بنکداران، عمده‌فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و واسطه‌های مالی
• نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
• نمایندگان مؤسسه‌های تجاری و صنعتی
• مؤسسات حمل‌ونقل موتوری و باربری؛ زمینی، دریایی و هوایی
• مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور
• مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی
• فروشندگان طلا و جواهر
• فروشندگان آهن‌آلات
• صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
• صاحبان نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های خودرو و بنگاه معاملات املاک
• صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
• چاپخانه‌داران
• صاحبان دفاتر اسناد رسمی
• صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای، دفاتر خدمات ارتباطی، دفاتر خدمات دولت الکترونیک و دفاتر خدمات الکترونیک شهر
• صاحبان سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
• چلوکبابی‌ها، سالن‌های غذاخوری و سفره‌خانه‌های سنتی
• اغذیه‌فروش‌های زنجیره‌ای با مالکیتیا نام و نشان تجاری واحد
• صاحبان دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی

موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده

محصولات و خدماتی که معاف از پرداخت مالیات ارزش افزوده (مالیاتVAT) هستند عبارتند از:

1. محصولات کشاورزی فرآوری‌نشده
2. دام و طیور زنده، آبزیان، زنبورعسل و نوغان
3. انواع کود، سم، بذر و نهال
4. آرد خبازی، نان، گوشت، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان
5. کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
6. کالاهای اهدایی به‌صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأیید هیئت‌وزیران و حوزه‌های علمیه با تأیید حوزه گیرنده هدایا
7. وسایل شخصی و مورد نیاز مسافران داخلی و خارجی
8. اموال غیرمنقول
9. انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان‌بخشی و حمایتی
10. خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم
11. خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجـاز
12. خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
13. خدمات حمل‌ونقل عمومی مسافری درون‌شهری و برون‌شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی
14. فرش دستباف
15. انواع خدمات پژوهشی و آموزشی
16. خوراک دام و طیور
17. رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه‌ها
18. ابزار و اقلام دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی

مجموعه دفتر فنی مرسدس یکی از مراکز بزرگ ومعتبر کشور است که بیش از 20 سال در این حوزه فعالیت میکند و انواع خدمات مرتبط با چاپ دیجیتال و خدمات پس از چاپ را ارائه میدهد. مرکز فنی ما با خدمات گسترده و با کیفیت خود توجه بسیاری از کسب و کارها و سازمانها را به خودجلب کرده است. چنانچه برای امور حسابداری و مالی خود به چاپ فاکتور رسمی یا انواع سرنسخه و … نیاز دارید، پیشنهاد میکنیم هر چه سریعتر با ما تماس بگیرید و در این زمینه با مشاوران مجموعه مرسدس مشورت کنید.